Dergimizin Ekim Kasım Aralık 2002 aylarına ilişkin 18. sayısındaki köşemizde tüketicilerin ne gibi haklara sahip olduğu konusunda bilgiler vermiştik.

Yazımızın yayımından sonra, 14 Mart 2003 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 4822 sayılı yasa ile, 4077 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun önemli değişikliğe uğramış bulunmaktadır. 

Yapılan değişiklikler 14 Haziran 2003 tarihinden itibaren yürürlüğe girecektir. 

Mevcut tüketici haklarını genişleten ve üretici ve satıcıların sorumluluklarını artıran değişikliklerden, özellikle üretici ve bayileri ilgilendiren değişikliklere değinmek istiyorum.

Tüketici hakları, mal ve hizmet sunumu ile ilgilidir. Tüketici, bir mal veya hizmeti ticari veya mesleki olmayan amaçlarla edinen, kullanan veya yararlanan gerçek ya da tüzel kişidir. 

Kanunda, mal üretimi yapanlar, İmalatçı-Üretici olarak adlandırılmıştır. Kamu tüzel kişileri de dahil olmak üzere tüketiciye sunulmuş olan mal veya hizmetleri ya da bu mal veya hizmetlerin hammaddelerini yahut ara mallarını üretenler ile mal üzerine kendi ayırt edici işaretini, ticari markasını veya unvanını koyarak satışa sunanlar, imalatçı üretici kapsamında görülmüştür.

AYIPLI MAL ve HİZMET SORUMLULUĞU

Her mal ve hizmet üretiminde bir takım teknik düzenlemelere uyum zorunluluğu bulunmaktadır. Teknik özelliklerine aykırı olarak üretilmiş ürünler ayıplı mal kapsamındadır. 

Yasa değişikliği ile Ayıplı Mal yeniden tanımlanmış ve tüketicilere ayıplı malın teslimi tarihinden itibaren otuz gün içerisinde ayıbı satıcıya bildirerek; malın bedel iadesini de içeren sözleşmeden dönme, malın ayıpsız benzeriyle değiştirilmesi veya ayıp oranında bedel indirimi ya da ücretsiz onarım isteme hakları tanınmıştır. 

Daha da ileri gidilerek, tüketicinin, bu seçimlik haklarından biri ile birlikte ayıplı malın neden olduğu ölüm ve/veya yaralanmaya yol açan ve/veya kullanımdaki diğer mallarda zarara neden olan hallerde imalatçı-üreticiden tazminat isteme hakkına da sahip olduğu belirtilmiştir.

İmalatçı-üretici, satıcı, bayi, acente ve ithalatçı ayıplı maldan ve tüketicinin bu maddede yer alan seçimlik haklarından dolayı tüketiciye karşı zincirleme olarak (müteselsilen) sorumludur. Satılan malın ayıplı olduğunun bilinmemesi bu sorumluluğu ortadan kaldırmaz.

Ayıba karşı sorumluluk, ayıp daha sonra ortaya çıkmış olsa bile malın tüketiciye teslimi tarihinden itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ayıplı malın neden olduğu her türlü zararlardan dolayı yapılacak talepler ise üç yıllık zamanaşımına tabidir. Bu talepler zarara sebep olan malın piyasaya sürüldüğü günden başlayarak on yıl sonra ortadan kalkar. Ancak, satılan malın ayıbı, tüketiciden satıcının ağır kusuru veya hile ile gizlenmişse zamanaşımı süresinden yararlanılamaz.

Ayıplı bir mal satışa sunulacak ise, ayıplı mal üzerine ya da ambalajına, imalatçı veya satıcı tarafından tüketicinin kolaylıkla okuyabileceği şekilde "özürlüdür" ibaresini içeren bir etiket konulması zorunludur. Güvenli olmayan mallar, piyasaya özürlüdür etiketiyle dahi arz edilemez. 

4077 sayılı Kanunda yapılan değişiklikle ayıplı hizmet kavramı da tanımlanmıştır. Bu tanıma göre ayıplı hizmet, sağlayıcı tarafından bildirilen reklam ve ilanlarında veya standardında veya teknik kuralında tespit edilen nitelik veya niteliği etkileyen niceliğine aykırı olan ya da yararlanma amacı bakımından değerini veya tüketicinin ondan beklediği faydaları azaltan veya ortadan kaldıran maddi, hukuki veya ekonomik eksiklikler içeren hizmetler, ayıplı hizmet olarak kabul edilir.

Ayıplı hizmete karşıda, tıpkı ayıplı malda olduğu gibi, tüketicinin 30 gün içerisinde yapacağı itirazla birlikte , hizmetin yeniden görülmesi, düzeltilmesi, bedel indirimi gibi hakları bulunmaktadır. Ayıplı hizmette bakımından da, hizmet sağlayıcı, bayi, acente zincirleme sorumludur. 

Ayıplı hizmetten dolayı yapılacak talepler hizmetin ifasından itibaren iki yıllık zamanaşımına tabidir. Ayıplı hizmetin neden olduğu her türlü zararlardan dolayı yapılacak talepler ise üç yıllık zamanaşımına tabidir. Ancak, sunulan hizmetin ayıbı, tüketiciden sağlayıcının ağır kusuru veya hile ile gizlenmişse zamanaşımı süresinden yararlanılamaz.

Üzerinde "numunedir" veya "satılık değildir" ibaresi bulunmayan bir malın; ticari bir kuruluşun vitrininde, rafında veya açıkça görülebilir herhangi bir yerinde teşhir edilmesi halinde satıcı bu malların satışından kaçınamaz.

GARANTİ BELGESİ VERME ZORUNLULUĞU

İmalatçı veya ithalatçılar ithal ettikleri veya ürettikleri sanayi malları için Bakanlıkça onaylı garanti belgesi düzenlemek zorundadır. Mala ilişkin faturanın tarih ve sayısını içeren garanti belgesinin tekemmül ettirilerek tüketiciye verilmesi sorumluluğu satıcı, bayi veya acenteye aittir. Garanti süresi malın teslim tarihinden itibaren başlar ve asgari iki yıldır. Satıcı; garanti belgesi kapsamındaki malların, garanti süresi içerisinde arızalanması halinde malı işçilik masrafı, değiştirilen parça bedeli ya da başka herhangi bir ad altında hiçbir ücret talep etmeksizin tamir ile yükümlüdür.

Tüketici onarım hakkını kullanmışsa, garanti süresi içerisinde sık arızalanması nedeniyle maldan yararlanamamanın süreklilik arz etmesi veya tamiri için gereken azami sürenin aşılması veya tamirinin mümkün bulunmadığının anlaşılması hallerinde, malı geri verebilir ve bedelinin iadesini talep edebilir. Satıcı bu talebi reddedemez. Tüketicinin bu talebinin yerine getirilmemesi durumunda satıcı, bayi, acente, imalatçı-üretici ve ithalatçı zincirleme sorumludurlar.

Yurt içinde üretilen veya ithal edilen sanayi mallarının tanıtım, kullanım, bakım ve basit onarımına ilişkin Türkçe kılavuzla ve gerektiğinde uluslararası sembol ve işaretleri kapsayan etiketle satılması zorunludur.

SATIŞ SONRASI HİZMETLER

İmalatçı veya ithalatçılar, sattıkları, ürettikleri veya ithal ettikleri sanayi malları için o malın Bakanlıkça tespit ve ilan edilen kullanım ömrü süresince, yeterli teknik personel ve yedek parça stoku bulundurmak suretiyle bakım ve onarım hizmetlerini sunmak zorundadırlar.

Belirtilen bu yasak ve sorumluluklara aykırı davrananlar hakkında ciddi miktarlarda para cezası verilebilmektedir. Bu nedenle, bütün üretici, satıcı ve bayilerin sorumluluklarını bilerek hareket etmelerinde büyük yarar bulunmaktadır.